Pracownikom, którzy odchodzą z firm trudno jest znaleźć nową posadę i jednocześnie wywiązać się ze wszystkich spraw służbowych. Tymczasem w okresie wypowiedzenia przysługuje prawo do wolnych dni, które można przeznaczyć na poszukiwanie etatu. W jakich sytuacjach pracodawca musi ich udzielić a kiedy zwolniony jest z tego obowiązku?

Kodeks pracy przewiduje szereg uprawnień w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę. Do podstawowych należy możliwość skorzystania z dwóch bądź trzech dni na poszukiwanie nowego etatu i jest zagwarantowane w art. 37 kodeksu pracy. Zatrudniony może z niego skorzystać, jednak wcześniej powinien otrzymać na to zgodę pracodawcy.

Zgodnie z artykułem 37 KP w okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar zwolnienia wynosi: 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia, 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia, także w sytuacji jego skrócenia na podstawie art. 361§1

Kto może z tego uprawnienia skorzystać?
Wolne dni należą się wyłącznie zatrudnionym, którzy podpisali umowę o pracę, czyli wykonują odpłatnie pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym.

W związku z tym osoby, które świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej bądź umowy zlecenia nie mogą skorzystać z tego uprawnienia, nawet jeśli w umowie jest zagwarantowany okres wypowiedzenia. Nie ma natomiast znaczenia czy umowa o pracę jest zawarta na czas określony, nieokreślony czy próbny a także w jakim wymiarze czasowym pracownik świadczy obowiązki. Bez znaczenia jest również fakt czy przyczyny wypowiedzenia leżą po stronie pracownika czy pracodawcy.

Warto pamiętać o tym, że prawo do zwolnienia na poszukiwanie pracy nie przysługuje w sytuacji gdy zatrudniony sam dokonał wypowiedzenia, zawarł z pracodawcą porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę, rozwiązanie nastąpiło bez wypowiedzenia lub z dniem wykonania określonej pracy.

Przepisów o zwolnieniu w celu poszukiwania pracy nie stosuje się również do pracowników tymczasowych, czyli zatrudnianych przez agencje pracy tymczasowej. Zgodnie z art. 42 kodeksu pracy przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się również do wypowiedzenia warunków pracy i płacy. W związku z tym podwładny, który przed upływem połowy okresu wypowiedzenia złożył oświadczenie o odrzuceniu zaproponowanych mu warunków również nabywa prawo do wolnych dni przeznaczonych na poszukiwanie wakatu.

Podobnie jest w sytuacji gdy następuje skrócenie okresu wypowiedzenia z powodu likwidacji lub upadłości pracodawcy (art. 361KP). Pewne wątpliwości pracodawców może wzbudzić możliwość udzielenia wolnych dni pracownikom, którzy nabyli uprawnienia emerytalne.

[pullquote]Zgodnie z art. 1519§1 KP zwolnienie na poszukiwanie pracy nie powinno przypadać na dni wolne od pracy, nie obejmuje więc niedziel i świąt, ustawowo uznanych za wolne od pracy[/pullquote]

Jednak w tej sytuacji pracodawca jest zobligowany do udzielenia również takiemu pracownikowi dni wolnych na poszukiwanie pracy, ponieważ w świetle obowiązujących przepisów nie ma zakazu podejmowania pracy na emeryturze. Uprawnienie nie przysługuje pracownikowi, który nabył uprawnienia emerytalne, oświadczył, że odchodzi na emeryturę i nie będzie pracował albo zawarł już umowę o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy z dotychczasowym pracodawcą.

Jakie warunki należy spełnić?
Aby pracownik mógł skorzystać z uprawnienia musi złożyć wcześniej wniosek, z którym szef ma obowiązek się zapoznać. To oznacza, że do pracodawcy należy ostateczna decyzja o przyznaniu dni wolnych na poszukiwanie pracy. Podejmując ją pracodawca powinien wziąć pod uwagę przede wszystkim interes pracownika, który może potrzebować takiego zwolnienia a także jego cel. Szef nie może samodzielnie, bez uzgodnienia z podwładnym przyznać zwolnienia w dowolnie wybranym przez siebie okresie.

§5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996r., w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy.

Zgodnie z jego §5 przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

Jednak składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy. Uprawnienie do skorzystania z wolnych dni na poszukiwanie nowego zatrudnienia nie zwalnia pracownika z obowiązku usprawiedliwiania swojej nieobecności.

Ochrona roszczenia pracownika
Pracodawca musi udzielić wolnych dni na poszukiwanie nowego zatrudnienia, ewentualnie może przesunąć termin ich wykorzystania, ale tylko z bardzo ważnych przyczyn. Bezpodstawna odmowa może skończyć się kontrolą PIP bądź sprawą w sądzie pracy. Podwładny może złożyć powództwo o zwolnienie od pracy w celu poszukiwania nowej posady do sądu wg właściwości określonej w przepisach postępowania cywilnego.

Według art. 476 KPC będzie to roszczenie ze stosunku pracy lub z nim związane. Problemem jest jednak długi czas trwania postępowań ze stosunków pracy dlatego też jego wyegzekwowanie wydaje się być niemożliwe. Tym bardziej, że to roszczenie może być zrealizowane tylko w naturze a nie poprzez wypłacenie ekwiwalentu.

W tej sytuacji pracownik może zawsze zawiadomić Państwową Inspekcję Pracy, która jest uprawniona do nadzoru i kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy o bezprawnym zachowaniu pracodawcy. Podwładny, który w wyniku nieudzielenia dni wolnych przez pracodawcę poniósł szkodę, może dochodzić stosownego odszkodowania na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności odszkodowawczej.

Autor: Agnieszka Janowska, radca prawny i dyrektor departamentu prawa pracy w TGC Corporate Lawyers